Evvel bakış açınızı değiştirin

MERT İNAN İstanbul – Avrupa’daki Kovid-19 kaynaklı depresyon ve anksiyete hadisesi artışında Türkiye’nin birinci sırada olduğunu belirten The Lancet’teki makalenin akabinde uzmanlar, depresyonla başa çıkabilmenin yollarını Milliyet’e anlattı. Çalışmalarının bir kısmını İngiltere’de sürdüren Psikiyatri Uzmanı Doç. Dr. Armağan Samancı, İngiltere’de de Kovid-19 sonrası ruhsal sorun ve intihar hadiselerinde artış olduğunu belirtiyor. Avrupa’da depresyon ve anksiyete olaylarının en çok arttığı ülke olarak Türkiye’nin öne çıkmasının tek nedeni olmadığını söyleyen Doç. Dr. Samancı, ruhsal problemlerin yalnızca ekonomik şartlara bağlanmasına katılmıyor. Samancı devamında da şunları söylüyor:

“Ruhsal düşüncelerdeki artışı yalnızca ekonomik şartların bozulmasına bağlamanın dar bir bakış açısı olduğunu düşünüyorum. Beşerler, salgın başlangıcından itibaren kapanmak ve kısıtlı bir toplumsal hayat sürmek zorunda kaldılar. Toplumsal dayanaktan uzaklaşmanın, yanı sıra maddi ıstıraplar geleceğe ilişkin belirsizlik yaratırken, beşerler bu devirde kendilerini düşünmek, daha çok sorgulamak durumunda kaldılar. Bu sorgulama sırasında sürecin belirsizliğe evrilmesi ve yaşanan toplumsal, ekonomik problemler beraberinde telaş ve karamsarlığı tetikledi. İnsanların toplumsal irtibat işlevlerini kaybetmesi ruhsal zahmetlerin artmasındaki en kıymetli etkenler ortasında. Zira toplumsallaşmanın sekteye uğraması dehşet ve tedirginlik kültürünün yerleşmesine neden oldu.”

‘Sıkışmışlık hissi’

Meskenden çalışanların, hastalık riskine rağmen daha inançta hissetmelerine karşın, toplumsallığın eksikliği ile bunalmaya başladığını kelamlarına ekleyen Doç. Dr. Samancı, “Süreç Türkiye için vakitle toplumsal ve ekonomik ömürde daha külfetli bir hale gelince depresyon ve anksiyete olayları doğal olarak artmaya başladı. Fakat tekrarla söylemek isterim ki tek neden iktisat değil. Her olumsuz hissiyatı ekonomik kurallarla açıklamaya kalkmak ‘Ekonomi uygunsa yeterlisin, berbatsa kötüsün’ demek kolay bir çözümleme” diyor. Ekonomik badireler kadar bireylerin sıkışmışlığı ve çözümsüzlük hissinin da ruhsal problemleri tetiklediğine işaret eden Samancı, şunları söylüyor:

“Ekonomiyi herkes için eşit seviyede tutmak mümkün değil. ‘Sıkıntısı olanlar yalnızca dar gelirliler diye düşünmek’ yanlış bir saptama. Bana nazaran sıkışmışlık ve çözümsüzlük hissi iktisadın de önünde. Toplumsal olarak toplumda ve dünyada büyük bir değişim var. Dünün formülleri ile bugünün pandemi şart ve yarattığı tesirleri çözmek mümkün değil” diyor.

‘Olumsuzluğa odaklanmayın’

Psikiyatri Uzmanı Hakan Türkçapar ise The Lancet’te yayınlanan çalışmaya temkinli yaklaştığını tabir ederek şu tespitleri yaptı:

“Ancak Kovid-19 ile genel olarak dünyada depresyon ve anksiyetini arttığını görüyoruz. İnsanların izole olması toplumsal ömür ve faaliyetlerin kısıtlanması sekteye uğraması da ruhsal istikrarımızı olumsuz etkiliyor. Türkiye açısından ikinci neden ekonomik problemler ve hayat pahalılığı. Gerilim artışı depresyon ve korkuyu arttıran ögedir. Aslında toplumda yönetim edenler dediğimiz bir kesim Kovid-19 ile klinik tabloya dönüşmüş oldu. Artan gerilim seviyesi bu bireylerde klinik seviyede zahmet oluşmasına neden oldu. Dış şartları tek başına değiştirmemizin imkânı olmadığını bilmemiz gerekiyor. Daima olumsuz şartlara odaklanmak içsel problemlerimizin artmasına, mutsuzluk ve depresyona neden olacaktır. Kovid-19’un neden olduğu aksiliklerin farkında olmak farklı, günün tamamını olumsuz, makus niyetlerle geçirmek başka kavramlar. Bir ölçü kabullenmek gerek. Lakin kabullenmekten kastım, onaylamak hoşlanmak değil. Hava berbattır, kar yağmış ve yollar tıkanmıştır. Bu realiteyi kabullenmek durumunda kalırız. Hayatta aksilikler vardır. Daima aksiye odaklanırsak, yapacağımız ataklara de gücümüz kalmaz. Bu durum beraberinde yalnızca yakınan ve depresyon yaşayan biri haline gelmemize yol açar.”  

‘Sihirli değnek yok’

Psikolog Prof. Dr. Ayşe Bilge Selçuk da sürecin her bölümden insanı sarstığını belirterek, şu değerlendirmeyi yaptı:

“Salgına hangi ülkenin hangi şartlarda yakalandığı çok değerli. Kovid-19 süreciyle berbatlaşması ruh sıhhatimize da yansıdı. Toplumsal eşitliğin olmadığı yerde mutsuzluk ve tasalar artar. Pandemi sürecinde genç işsizliğinin de artması da korku ve ümitsizliği arttırdı. Depresyonda çaresizlik hissi vardır. Kişi işe yaramadığını düşünürken artık uğraşmayı bırakıyor. Depresyon kişinin büsbütün umudu kesme, denemeyi bırakma halidir. Umudu koruyamamak görememek çökkünlük ve tabana vurmaya neden olur. Pandemi süreci çok sarsıcı olsa da hayatta olduğumuz her an ve nefes aldığımız her saniye umudumuzu kaybetmememiz gerekiyor. Olağan rutine karşı koşullar ne kadar olumsuz olursa olsun bakış açımızı değiştirmek durumundayız. Daima tıpkı kanıda takılı kalmamak çıkış bulmamak için kapalı yolu denemek fazla öteki yollara bakmak gerek. Kasvetleri aşmak için toplumsal kaynakları gözden geçirmek düştüğümüz yerden kalkmak attığımız adımlara bakmak gayrete bırakmamak gerekiyor. Sihirli bir değnek olmadığını bilmeliyiz. Her şeye karşın ayakta durmaktan diğer dermanımız yok.”

Gelecek derdi arttı

Psikolog Gamze Kalkanlı, gençler ve çocukların yaşadığı ruhsal çökkünlük halinin de ebeveynleri, aile büyüklerini derinden etkilediğine işaret ederek, şunları dedi:

“Gençlerimizin birçoğu kendisini yurt dışına atmaya balkıyor. Maalesef pandemi sürecinde çocuklarda önemli ekran bağımlılığı gelişti ve bu durum beraberinde okula gitmek istememe, alanların dışına çıkmamak halinde günlük yaşama yansıyınca aileler mutsuz oldu. Ergen bir genç için doğum günü kutlayamamak çok değerli bir hadisedir ve bunu bile yaşayamamanın verdiği mutsuzluk konuttaki herkesi etkiledi. Ülkemizde her gün 200-250 kişiyi Kovid-19 nedeniyle kaybediyoruz. Birçok kişinin akrabalarından, yakınlarından birini kaybetti. Ağır bakım süreçleri oldu. Tüm bu kaideler bizim ruhsal dünyamızda tasayı tetikledi. Beşerler için

asıl telaş veren gelecek korkusu. Kovid-19 devri daima depresif ruh hali yaşamamıza neden oldu. Çok konuşulmuyor lakin      obezite bile çok arttı. Kolaymış üzere görünüyor lakin dış görünüşünden ötürü mutsuz olan birçok insan biliyorum. Her gün 200 kişi ölüyor bu beşerler birilerini yakınları bu kadar kayıp yaşanması bile başlı başına tasa nedenidir.”