Türkiye için çanlar çalıyor! Bu kuşları artık hiç göremeyebiliriz…

İhsan Dindar / Milliyet.com.tr – Kuş tipleri yok olma tehlikesiyle karşı karşıya! Üstelik bunların ortasında beşerlerle iç içe yaşayan ve sıklıkla görmeye aşina olduğumuz çeşitler de bulunuyor. Güçlü bir kuş çeşitliliğine sahip olmasının yanı sıra göç yolları üzerinde de bulunan Türkiye, bu tehdidi yaşayan ülkelerden biri. Yapılan araştırmalar, epeyce karamsar bir tablo çiziyor.

TÜRKİYE’DE DE TEHLİKE BÜYÜK

Avrupa’da kuşların hareketliliğini gözlemlemek üzere kurulmuş olan Avrupa Kuşları Kırmızı Listesi, geçtiğimiz günlerde güncellendi. Listeden çıkan sonuç ise canlı çeşitliliği açısından kırmızı alarm veriyor. Kıtadaki tüm kuşların hareketlerini ve hayat alanlarını inceleyen araştırmaya nazaran, Avrupa genelindeki her 5 kuştan 1’i yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Yüksek riskli olarak bedellendirilen bu durum, Türkiye için de geçerli.

Kuşların iki kıymetli göç yolu üzerinde bulunan Türkiye’de, şu ana kadar tespit edilebilmiş 491 cins yaşıyor. Kuş çeşitleri bakımından varlıklı bir coğrafya olan Türkiye, pek çok cinsin de en çok ya da tek yaşadığı bölge olma özelliğine sahip.

Bununla birlikte Türkiye’deki kuş tipleri de tıpkı Avrupa’dakine benzeri bir biçimde yok olma tehdidiyle karşı karşıya. Üstelik bunların ortasında kent ömründe da görmeye alışkın olduğumuz kuş tipleri bulunuyor. Araştırmalara nazaran, Türkiye’deki 491 kuş cinsinden 52’si yok olma tehlikesi altında.

TÜRKİYE’DEKİ KUŞLARIN GÖÇ ROTALARI

Pekala, yüzlerce kuş çeşidine mesken sahipliği yapan ve en değerli göç yolları üzerinde bulunan Türkiye’de bu canlıların izlediği rotalar neresi? Kuşların kitlesel göç rotalarının en kıymetli iki tanesi, Türkiye hudutları içerisinden geçiyor. Avrupa’dan gelen bilhassa yırtıcı kuş tipleri olan kartal ve şahinlerin yanı sıra leylekler güneye hakikat gerçekleştirdikleri seyahatlerinde İstanbul’da mola veriyor. Boğaziçi sırtlarında bu uzun seyahatleri mühletince dinlenen kuşlar, fotoğrafçılar ve gözlemcilerin de ilgi odağı oluyor.

BOĞAZİÇİ BİR KUŞ CENNETİ

Boğaziçi’nin ormanlık ve zirvelik alanlarında dinlenen bu kuş cinsleri sonrasında Anadolu’yu kat ederek Hatay’a kadar ulaşıyor. Bu kuşların yüklü olarak göç periyotları bahar aylarına denk geliyor.Türkiye’nin bir öbür kıymetli göç rotası ise İstanbul’un yüzlerce kilometre uzağındaki Artvin’de.

Doğu Avrupa, Kuzey Avrupa ve Orta Asya’dan gelen yüzlerce çeşit kuşun dinlenme noktası olan Artvin’de bilhassa Borçka ilçesi bu istikametiyle epey ünlü. Yüzlerce kilometreyi havada süzülerek kat eden onlarca farklı tıptaki kuş, Artvin’deki molalarının akabinde seyahatlerine tıpkı İstanbul’dan yola çıkan kuşlar üzere Hatay ve Gaziantep tarafına gerçek devam ediyor.

Leylek, güvercin, kırlangıç, kartal, pelikan üzere çok sayıda kuş, Avrupa ve Asya’dan Afrika’ya gerçek gerçekleştirdikleri bu göç seyahatinde Türkiye’de çok sayıda alanda dinlendikleri üzere değerli sayıda kuş nüfusu da yurdun farklı yerlerinde yaşıyor.

KÜLTÜRÜMÜZDE ÇOK BÜYÜK BİR YERE SAHİP

Edebiyattan şiire, müzikten süsleme sanatlarına kadar hayatımızın her alanında yer bulan kuş çeşitleri ne yazık ki son devirde yok olmanın eşiğinde. Üstelik bu tehlikeyi yaşayan cinsler ortasında kimilerinin durumu da hayli kritik. Bahis hakkında görüşlerine başvurduğumuz Kuş Bilimi Uygulama ve Araştırma Merkezi (KUŞMER) – Merkez Müdürü ve Öğretim Üyesi Dr. Emrah Çelik, durumun vahametini şu sözlerle tabir ediyor: “Dünya Tabiat ve Doğal Kaynakları Müdafaa Birliği (IUCN 2021), yaklaşık 38 bin 500 cins yok olması ile karşı karşıya olduğu ve bu, tüm bedellendirilen çeşitlerin yüzde 28’ni oluşturduğunu rapor etmiştir.”

Dünya üzerinde 11 bin 237 kuş çeşidinin yaşadığını söz eden Dr. Emrah Çelik, bunun yüzde 14’üne tekabül eden bin 573 çeşidinin ise çeşitli kategorilerde yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunun altını çizdi. Durumun Türkiye için de geçerli olduğunu vurgulayan Emrah Çelik, Türkiye’de 491 kuş cinsinin yaşadığının ve bunun da 52’sinin tehdit altında olduğunu belirtti.

KUĞU, KAZ VE ÖRDEK TEHLİKE ALTINDA

Türkiye’de yaşayan kuş tiplerinden 28’inin soyunun global ölçekte yok olma tehdidiyle karşı karşıya olduğunu açıklayan Çelik, 24 cins için ise tehlike çanlarının çalmaya başlayabileceğini vurguladı. Açıklamalarına devam eden Emrah Çelik, yakın bir gelecekte kuğu, kaz, ördek, yırtıcı ve kıyı kuşlarının da yok olma tehlikesi yaşayabileceği ikazında bulundu.

‘SULAK ALANLARIN KORUNMASI ÇOK ÖNEMLİ’

Kuş cinslerinin korunması noktasında ne üzere adımların atılması gerektiğine yönelik sorumuzu yanıtlandıran Dr. Emrah Çelik, habitat kaybına vurgu yaptı. Sucul kuşların ömürlerini sürdürebilmeleri için sucul bir ekosisteme bağlı olduklarını hatırlatan Çelik, karada yaşayan kuşlar için de bu kaynakların hayati olduğunu hatırlattı.

Sulak alanlarda ya da sulak alanlarla temaslı ömür alanlarında yaşanacak her türlü bozulmanın kuş tiplerini olumsuz etkileyeceğini tabir eden Emrah Çelik, habitatın ehemmiyetine dikkat çekti.

Ömür alanları yanı habitattaki bozulmanın yanı sıra kaçak avcılık ve birtakım ziraî faaliyetlerin de kuş çeşitlerinin hayatına tehdit oluşturduğunu belirten Emrah Çelik, alınması gereken tedbirler konusunda da hususlar sıraladı. 

Tehlikede olan tiplerin uygun tanınması ve faal muhafazaya yönelik planlamaların yapılması gerektiğini vurgulayan Çelik, kuş popülasyonunun dinamiklerinin de hesaplanması gerektiğini savunuyor. “Canlıyı müdafaanın en faal yolunun yaşadığı habitatı korumak” olduğunu da kelamlarına ekleyen Emrah Çelik, bu fikirle yola çıkarak suya bağımlı olan kuşların hayat alanı olan bu sulak alanların da mutlak suretle korunması dışında bir seçeneğin olmadığını belirtti.